In 2002 werd door het toenmalig Ministerie van Justitie een ambitieus programma gelanceerd onder de titel ‘Terugdringen Recidive’. De terugval in het criminele circuit was immers hoog onder ex-gedetineerden. Daarmee werd ‘Nazorg’ een prominent aandachtspunt en is dat sindsdien ook gebleven. Het bevorderen van een goede re-integratie van ex-gedetineerden is van cruciaal belang om recidive terug te dringen. Hoe is die nazorg georganiseerd ? En hoe wordt die nazorg door (ex-) gedetineerden zelf ervaren ? Van 2022 tot 2024 deden criminologen van de Universiteit Leiden in opdracht van het WODC onderzoek naar hoe het re-integratieproces door ex-gedetineerden wordt beleefd. In de presentatie worden zowel de achtergrond van de re-integratie systematiek als de ervaringen van ex-gedetineerden zelf hiermee belicht.

 

Het recidiveonderzoek binnen het WODC gaat terug tot halverwege de jaren ‘70. Er was een behoefte om een gestandaardiseerde maat voor recidive te ontwikkelen om zodoende effecten van justitiebeleid in kaart te brengen. Het WODC heeft eind jaren ’90 het initiatief genomen om een digitale en landelijk dekkende registratie van strafbladen voor onderzoek op te zetten. Parallel hieraan begon de ontwikkeling van een methodiek voor het meten van recidive onder verschillende groepen. Sinds 2005 zijn er periodieke recidivemetingen van verschillende justitiële groepen. In deze presentatie vertellen we meer over hoe we recidive meten, wat de recidive trends zijn, en wat deze cijfers (al dan niet) zeggen over de effectiviteit van sancties, interventies en het (strafrechtelijk) beleid van Nederland.

 

Hoe geven we de toekomst vorm zonder verstrikt te raken in het verleden? Het jeugdstrafrecht beoogt recidive te voorkomen—een doel dat zowel noodzakelijk als complex is. De preventieve blik kantelt namelijk de tijd: niet alleen de vraag ‘wat is er gebeurd?’ staat centraal, maar ook ‘hoe kan herhaling worden voorkomen?’. Dit vergt een voortdurende vooruitblikken, inschattingen van risico’s en een delicate balans tussen controle en vertrouwen. In deze plenaire bijdrage onderzoekt politiek-filosoof Jaap van der Spek hoe deze preventieve blik (Preventive Gaze) benadering zich verhoudt tot de essentie van het jeugdstrafrecht: een betekenisvolle behandelrelatie en gezamenlijk werken aan herstel. Een uitnodiging tot denken, reflecteren en handelen.

 

Vrouwen in de forensische zorg vormen een kleine, maar groeiende, groep die unieke uitdagingen in de behandeling met zich mee brengt. Ze hebben vaak een zware geschiedenis van trauma en complexe problematiek, waarbij eerdere behandelingen mislukt zijn. Tijdens deze lezing onderzoeken we genderverschillen in de forensische zorg en bespreken we een pas uitgekomen richtlijn over gender- responsief werken.

 

Bureau Ruimtekoers, Stichting de Instap

Heb je in Nederland je straf uitgezeten? Dan mag je weer meedoen in de maatschappij. Maar, zo makkelijk is dat nog niet. Worstelend met stigma’s en ontvankelijk voor ‘de foute vrienden’ van vroeger zoeken ex-gedetineerden opnieuw naar een eigen plek. Een zoektocht die lang niet altijd slaagt; bijna de helft van de ex-gedetineerden gaat binnen twee jaar opnieuw de in de fout. Met project PLEK onderzochten we of cultuurdeelname kan helpen bij het vinden van een fijne, veilige plek

We creëerden ruimte om te ontmoeten, samen te bedenken en te creëren.  Daarnaast organiseerden we maandelijks een samenkomen en aten we een drie-gangen diner  gemaakt i.s.m. ex-gedetineerden. We delen hier graag wat we leerden over de inzet van kunst en cultuur bij re-integratie voor de net vrijgekomen burger.

 

In steeds meer Europese landen worden kleinschalige vormen van detentie steeds vaker gezien als een menswaardiger en effectiever vervanging voor grootschalige gevangenissen. Deze benadering richt zich niet alleen op bestraffing, maar ook op integratie in de samenleving. Het fundamentele uitgangspunt is dat individuen tijdens hun straf zo veel mogelijk verbonden blijven met de gemeenschap, waardoor hun kans op succesvolle deelname aan de maatschappij toeneemt en recidive wordt verminderd. Dit betekent dat de verantwoordelijkheid voor het voorkomen van recidive niet alleen bij het individu ligt in de vorm van gedragsverandering, maar ook bij de gemeenschap, als het gaat om het veranderen van de structuren die we implementeren om mensen in hun vrijheid te beperken.

Veronique Aicha is Head of Social Impact bij RESCALED, een Europese beweging die pleit voor kleinschalige vormen van detentie als vervanging voor grote gevangenissen. Naast haar werk schrijft zij ook, recent is er een artikel verschenen in Philosophy Now magazine. Ze heeft Europees bestuur en beleid gestudeerd en sociale psychologie aan de Vrije Universiteit. Na haar studie heeft Veronique onder andere gewerkt voor het Nederlands Helsinki Comité als programmamanager criminal justice, waar ze werkte in landen als Albanië en Kosovo. Ook was ze enkele jaren voorzitter van de European Prison Education Association in Nederland en zit ze in de Raad van Toezicht van HALT en Stichting Jongerenrechtbanken.

 

Veel forensische cliënten kampen met (complexe) financiële problemen. Deze schulden belemmeren re-integratie en verhogen het risico op recidive. Cliënten zelf en forensisch sociaal professionals die hen begeleiden ervaren veel belemmeringen in de aanpak van schulden.
In deze presentatie gaat dr. Gercoline van Beek in op de omvang en aard van schulden onder forensische cliënten, de achtergrond van deze schulden en de samenhang met delictgedrag.

Vervolgens zal ze stilstaan bij de betekenis hiervan voor uitvoering en beleid. Daarbij zoeken we gezamenlijk naar antwoorden op de vraag hoe justitiabelen met schulden zo goed mogelijk kunnen worden geholpen en risico’s kunnen worden beperkt.

 

Traditionele straatdelicten krijgen steeds vaker een hybride karakter. Vermogensdelicten en drugshandel verschuiven deels naar de digitale wereld, waardoor online componenten een steeds belangrijkere rol spelen bij delicten in de fysieke openbare ruimte. Ook in het forensisch sociale domein raken steeds meer cliënten verstrikt in deze hybride criminaliteitsvormen. De grens tussen dader en slachtoffer vervaagt, omdat kwetsbare cliënten online vaak verleid, misleid of zelfs onder druk gezet worden om delicten te plegen. Verder maakt online drugshandel het nastreven van abstinentie tijdens verlof en resocialisatie extra complex. Waar cliënten vroeger zelf actief op zoek moesten naar drugs, weten dealers hen nu moeiteloos te vinden via hun smartphone—de toegangspoort tot een hybride polydrugsmarkt. Uit de praktijk blijkt dat cliënten ook steeds makkelijker drugs kunnen verhandelen middels verschillende sociale media-platformen. Zijn forensische professionals voldoende op de hoogte van deze relatief nieuwe vormen van recidive? En vooral: hoe kunnen we cliënten online weerbaarder maken ten opzichte van criminele verleidingen? De eerste stap is het delen van kennis en bewustwording om zo beter aan te sluiten bij de online leefwereld en waar nodig te interveniëren.